Jego wczesne prace uczyniły z niego „ojca chrzestnego” neopozytywizmu, późniejsze natomiast stanowiły kluczowy wkład w badaniach nad pragmatyką. Wittgenstein mówi, że wątpić można wtedy gdy są ku temu powody. W tradycji zachodniej podstawą filozofii, filozofa jest prawo do wątpienia. Wedle Wittgensteina niektóre reguły, nawyki nie potrzebują uzasadnienia (np. wiara w istnienie świata zewnętrznego) i nie ma powodów, żeby w nie wątpić. Wittgenstein przedstawia metaforę rzeki. Bez udziału naszej woli nawyki nie niosą nas przez rzekę (praxis), którą zmienia wciąż strumień (nawyki + refleksyjne uwagi). Koryto rzeki to reguły. "Brzeg tej rzeki składa się po części z piasku, który raz tu, a raz tam jest zmywany i nanoszony" (Wittgenstein, teza 99). Pewność jest synonimem zaufania. "O ile ufamy żywiołowi, o tyle będzie on dla nas przyjazny. Oddanie się nawykom popłaca, zdaje się sugerować Wittgenstein, ponieważ w ten sposób stają się one mądrzejsze: bogatsze o momenty późniejszej refleksji, która nie buntuje się wobec nich lecz im ufa."
Sentencje w bazie Gavagai:
To, co może być powiedziane, może być powiedziane jasno.
We feel that even if all possible scientific questions be answered, the problems of life have still not been touched at all. Of course, there is then no question left, and just this is the answer. The solution of the problem of life is seen in the vanishing of this problem.
Słyszymy ciągle, że [od czasów greckich] filozofia nie zrobiła żadnych postępów [...]. Powodem jest to, że nie zmienił się nasz język i podsuwa nam wciąż te same pytania. Dopóki czasownika "być" jak czasowników „jeść” i „pić” [...], będziemy się stale rozbijać o te same przeszkody, przypatrując się światu w konfuzji.
People say again and again that philosophy doesn’t really progress, that we are still occupied with the same philosophical problems as were the Greeks. But the people who say this don’t understand why this has to be so. It is because our language has remained the same and keeps seducing us into asking questions. As long as there continues to be a verb ‘to be’ that looks as if it functions in the same way as ‘to eat’ and ‘to drink’, as long as we still have the adjectives ‘identical’, ‘false’, ‘possible’, as long as we continue to talk of a river of time, of an expanse of space, etc. etc., people will still keep stumbling over the same puzzling difficulties and find themselves staring at something which no explanation seems capable of clearing up.
Komentarze pochodzą z wykładów z filozofii analitycznej Jacka Hołówki, wprowadzone z o.o. , tzn. o ile dobrze je zrozumiałem.
1.
Świat jest wszystkim, co jest faktem.
Świat jest wszystkim, co zachodzi, co się ma tak a tak. Np. Człowiek jest zbiorem faktów i wydarzeń. Świat jest sumą swych własnych wycinków, które dają się zsumować bez reszty.
1.1
Świat jest ogółem faktów, nie rzeczy.
1.1
Świat jest wyznaczony przez fakty oraz przez to, że są to wszystkie fakty.
W świecie nie ma żadnych faktów poza tymi, które są.
_1.13
Światem są fakty w przestrzeni logicznej
Musimy wiedzieć, co wykluczamy mówiąc o świecie.
Twierdzenie prawdziwe - takie, które coś twierdzi i wyklucza. Np czy flaga
polska jest biała z czerwonym pasem czy czerwona z białym? Np2 - suknia
biała w niebieskie paski z daleka jest błękitna, a z bliska biała, jednak
(wg Arystotelesa tertium non datur) musimy się na coś zdecydować.
Wittgenstein: Najpierw istnieje przestrzeń logiczna. Cały świat to nie są
zbiory wydarzeń zachodzących w czasie, ale widzimy świat, jakby wszystkie
fakty już zaszły - to co zaszło (fakt) wyklucza inne fakty.
Przestrzeń logiczna każe nam dokonywać wyboru. Świat istnieje na tle siebie
samego i innych światów, które zostały wyeliminowane przez zajście konkretnych
faktów.
Jedno może być faktem lub nie być,a wszystko inne pozostać
takei samo.
Interpretacja logiczna: Dowolne zdanie może być
prawdziwe,a inne zdania mogą być fałszywe. np. z tego, ze p jest prawdziwe,
nie wynika, że inne zdania też są prawdziwe - fakty są NIEZALEŻNE!
Interpretacja fizyczna: nie ma związków przyczynowych i nie możemy ich opisać.
Związek przyczynowy to nawyk potrzebny do przewidywania - kwestia powiązana i
faktów nie ma znaczenia. [Leibnitza descendencja sprawcza - zdarzenia po
sobie następują]
Jeśli wszystkie fakty w świecie już zaszły, to patrząc wstecz możemy widzieć
tylko kolejność faktów.
Wyglądałoby to na jakiś przypadek, gdyby do rzeczy, co może
istnieć z osobna, pasowała potem jakaś sytuacja.
Jeżeli rzeczy mogą występować w stanach rzeczy, to musi to już w nich tkwić.
(Nic, co logiczne, nie może być tylko-możliwe. Logika mówi o każdej możliwości
i wszystkie możliwości są jej faktami.)
Jak przedmiotów przestrzennych nie można sobie w ogóle pomyśleć poza przestrzenią,
a czasowych - poza czasem, tak żadnego przedmiotu nie można pomyśleć
poza możliwością jego powiązania z innymi przedmiotami.
Jeżeli mogę pomyśleć sobie przedmiot w kontekście stanu rzeczy, to nie mogę
go pomyśleć poza możliwością tego kontekstu.
Przedmioty dają się tylko nazwać, ale nie opisać
(wiedza przez zaznajomienie) acquaintance. W języku idealnym podmiot ma
pełnić funkcje tylko referencyjne.
Barwa musi pasować tylko do przedmiotów materialnych. Mamy wybór - albo żyjemy
w świecie, gdzie barwy są wewnątrz, albo na powierzchni - nie ma świata
pomieszanego.
Przedmioty dają się tylko nazwać - to jest coś, co się nie zmienia w czasie
. Faktem jest to, co się daje opisać.
Relacje wewnętrzne między przedmiotami. Czy np. miasto Dartmouth musi leżeć
nad ujściem. Czy istnieje zjawisko leksykalizacji, tzn. czy słowa tracą
sens realny. Np. Rozumiemy sens wyrażeń typu wieczne pióro dzięki relacji
wewnętrznej przedmiotu i nazwy - przez konwencję, tak jak i np. kolor czerwony.
Relacją wewnętrzną jest też koniunkcja K(p,q). Przykładowe różnice w notacji
nie wpływają na kształt funkcji - bo przecież co odpowiada K( , ) i v . Dopiero
jako cały znak te zapisy odpowiadają sobie nawzajem. W ten sposób przedmioty
pasują do sytuacji. Nie można pytać dzięki jakiej własności do niej pasują.
__2.0123
Znając przedmiot, znam też wszystkie możliwości jego występowania
w stanach rzeczy.
(Każda z tych możliwości musi leżeć w naturze przedmiotu.)
Nie można potem odkrywać jakiejś nowej.
Np. Jeśli mówimy o barwie czerwonej, to od razu
wiemy, gdzie to może występować.
Czy może istnieć biały kot w czarnej piwnicy? Materialistycznie - tak. Logicznie
- jest to kot, którego barwy nie widać.
__2.01231
Aby znać przedmiot, nie muszę wprawdzie znać jego właściwości
zewnętrznych, ale muszę znać wszystkie jego właściwości wewnętrzne
[Właściwości wewnętrzne przedmiotu badamy w izolacji
- zewnętrzne - jeśli w relacji z innymi przedmiotami] K( , ) i v-1 mają
właściwości wewnętrzne identyczne, a zewnętrzne różne.
Istnieje rodzaj wiedzy nie dający się opisać słowami, ale musimy ja przyswoić,
żeby opisywać. Opisywanie właściwości zewnętrznych możliwe jest przy użyciu
właściwości wewnętrznych.
Przykład błędu: "Przedmioty słoniowate są szare" - 2x użyta opisy
właściwości zewnętrznych do budowy zdania o właściwościach zewnętrznych.
__2.014
Przedmioty zawierają możliwość wszystkich sytuacji.
Wyznaczają one przestrzeń logiczną, czyli możliwe
fakty.
_2.0211
Gdyby świat nie miał substancji, wtedy to, czy dane zdanie
ma sens, zależałoby od tego, czy pewne inne zdanie jest prawdziwe.
Przedmioty sa substancją świata. Zdanie opisujące
możliwy, ale nie zachodzący fakt jest fałszywe - opisuje stan rzeczy, który
nie zaszedł.
Jeśli świat jest nieskończenie podzielny, to opis zawsze jest zły, bo w
zależności od tego, czy opisywany jest poziom niższy - ([s]kwarki, tralele)
(wszak prawdziwość zdań zależy od zdań elementarnych). Żeby w ogóle mieć
opisy świata, musimy przyjąć, że SĄ przedmioty proste.
_2.022
Jest oczywiste, że świat pomyślany nawet jak najbardziej różnie
od rzeczywistego musi mieć z nim coś wspólnego - mianowicie pewną formę.
Dodatkowe kształty, barwy - czy są w ogóle do pomyślenia?
_2.0231
Substancja świata może wyznaczać jedynie formę, nie własności
materialne. Te przedstawiane są bowiem dopiero przez zdania - tworzą je
dopiero konfiguracje przedmiotów.
Forma i substancja to to samo - zbiór przedmiotów
prostych. Materią świata jest połączenie przedmiotów prostych.. (Forma pozbawiona
jest cech)
_2.0232
Mówiąc niezbyt ściśle: przedmioty są bezbarwne.
Nasuwa się interpretacja, że przedmioty proste
to przedmioty fizykalne - cząstki elementarne (to fizykalizm).
2.0251
Przestrzeń, czas i barwa (barwność) są formami przedmiotów.
Przedmioty proste nie są barwne, bo barwa to kolejny
poziom widzenia świata. To informacja fenomenalna - barwa to przedmiot tylko
naszej świadomości. Jeśli ta teza jest poprawna, to Wittgenstein jest fenomenalistą:
Barwa to forma, w której przejawiają się przedmioty proste.
2.061
Stany rzeczy są od siebie niezależne
Nie istnieją związki przyczynowe.
2.1
Tworzymy sobie obrazy faktów
To obrazkowa teoria znaczenia. Wg Wittgensteina rozumienie
to posiadanie obrazów.
2.12
Obraz jest modelem rzeczywistości
Celem jest odtworzenie świata.
__2.14
Obraz polega na tym, że jego elementy mają się do siebie
w określony sposób.
2.141
Obraz jest faktem
Mało, że obraz odzwierciedla fakty, to istnienie obrazu też
jest faktem.
2.1515
Przyporządkowania te to niejako czułki elementów obrazu, którymi dotyka
on rzeczywistości.
2.181
Gdy formą odwzorowania jest forma logiczna, obraz nazywamy logicznym.
Forma odwzorowania - forma logiczna z możliwą nadmiarową informacją
Forma logiczna - zbiór wszystkich cech wystarczających (minimum) i koniecznych
do rozpoznania; innymi słowy zbiór informacji zawarty w obrazie a niezbędny
do opisu.
Forma logiczna jest nieodwzorowywalna. Problem polega na tym, że dążymy
do izomorfizmu rzecz - myśli - język, do ich wspólnej struktury. Jednak
korelacja między przedmiotami prostymi jest niemożliwa w myśli/języku, bo
ich tam nie ma.
Obraz logiczny to taki, na którym jest minimalna ilość czułków. Każdy obraz
jest obrazem logicznym. Istnieje wiele odwzorowań, gdyż obraz to o. logiczny
+ naddatek.
Obraz przedstawia to, co przedstawia - niezależnie od swojej prawdziwości
lub fałszywości - przez formę odwzorowania.
Sam obraz jest przedstawieniem stanu rzeczy, a nie faktu, przedstawieniem
tego, co może być prawdziwe lub fałszywe.
Nie ma obrazu, który na mocy wewnętrznych własności jest prawdziwym obrazem
rzeczywistości.
To co istnieje realnie to przygodny stan rzeczy.
2.221
To, co obraz przedstawia, stanowi jego sens
To, co obraz chce przedstawić, to wyróżnione cechy rzeczywistości.
Obraz przedstawia coś innego niż on sam - chce być przeźroczysty. Ma byc
widać sens - to co reprezentuje, a nie on sam.
W zdaniu myśl wyraża się w sposób zmysłowo postrzegalny.
_3.141
Zdanie nie jest mieszaniną wyrazów. (Podobnie jak temat muzyczny
nie jest mieszaniną tonów)
Zdanie jest artykułowane.
Np. "Kot siedzi na macie." - zdanie,
obrazek i "fragment rzeczywistości" mają ten sam sens. Jest to
część obrazkowej teorii znaczenia. Wszystkie cechy przedmiotu nie pokazane
w zdaniu należą do konotacji i interpretacji. To co należy do języka-obrazu
świata jest sensem. Obraz myślowy to najlepsze możliwe przybliżenie sensu.
Potrójny izomorfizm myśl-język świat musi być odwzorowaniem minimalnym.
Należy odrzucić wszystko, co zbędne (dźwięki języka, kredę, atrament)
_3.142
Tylko fakty mogą wyrażać jakiś sens, zbiory nazw nie mogą.
Sensy nie są częścią świata (Wg Wittgensteina to
kwestia metafizyczna.)
_3.1431
Istota znaku zdaniowego staje się bardzo jasna, gdy wyobrazimy
go sobie jako zbudowany nie ze znaków graficznych, lecz z przedmiotów przestrzennych
(stołów, krzeseł, książek).
Wzajemne położenie przestrzenne tych rzeczy wyraża wówczas sens zdania.
aRb (a w relacji do b) to zły system postrzegania.
Wziął się stąd, że wpierw postrzegamy przedmioty proste, a potem dopiero
odkrywamy relację. Reguły gramatyczne, owszem, wiążą, ale elementy przecież
oddają strukturę sensu, a nie gramatyczną.
Np. aRb - Kot siedzi na macie - to siedzenie wynika nie z języka, ale z
możliwości istnienia w świecie odpowiednika. Struktury nie da się opisać,
można ją opisać widząc jednocześnie opis i świat.
Zdanie wyznacza pewne miejsce w przestrzeni logicznej.
Istnienie tego miejsca logicznego jest zagwarantowane istnieniem samych
składników, istnieniem sensownego zdania.
_3.42
Chociaż zdanie wyznacza jedynie pewne miejsce w przestrzeni
logicznej, to jednak całą przestrzeń musi już być przez nie dana.
(Inaczej przez negację, sumę logiczną, iloczyn logiczny itd. wprowadzałoby
się coraz to nowe, równorzędne elementy.)
(Logiczne rusztowanie wokół obrazu wyznacza przestrzeń logiczną. Zdanie
przenika całą swą przestrzeń.)
Mówiąc zdanie musimy już wiedzieć, jakie możliwości
są już wykluczone. w języku naturalnym jest nieokreślona przestrzeń logiczna.
Zdanie przedstawia istnienie i nieistnienie stanów rzeczy.
_4.2
Sensem zdania jest jego zgodność i niezgodność z możliwościami
istnienia i nieistnienia stanów rzeczy.
_4.3
Możliwość prawdziwościowe zdań elementarnych oznaczają
możliwość istnienia i nieistnienia stanów rzeczy.
_4.4
Zdanie jest wyrazem zgodności i niezgodności
z możliwościami prawdziwościowymi zdań elementarnych.
5.
Każde zdanie jest funkcją prawdziwościową zdań elementarnych
(Zdanie elementarne jest funkcją prawdziwościową samego siebie.)
_5.1
Funkcje prawdziwościowe dają się porządkować w szeregi.
To jest podstawą teorii prawdopodobieństwa.
_5.2
Struktury zdań pozostają ze sobą w związkach wewnętrznych.
_5.3
Wszystkie zdania są to wyniki operacji prawdziwościowych
na zdaniach
elementarnych.
Operacja prawdziwościowa jest sposobem, w jaki ze zdań
elementarnych powstaje funkcja prawdziwościowa.
Z istoty
operacji prawdziwościowej, jak ze zdań elementarnych
powstaje ich funkcja prawdziwościowa, tak też z funkcji prawdziwościowych
powstaje nowa taka funkcja.
Każda operacja prawdziwościowa wytwarza z funkcji prawdziwościowych
zdań
elementarnych znów pewną funkcję prawdziwościową zdań elementarnych
- pewne zdanie. Wyniki operacji
prawdziwościowych na wynikach operacji
prawdziwościowych na zdaniach elementarnych są znowu wynikiem jednej operacji
prawdziwościowej na zdaniach
elementarnych.
Każde zdanie jest wynikiem operacji prawdziwościowej
na zdaniach elementarnych.
_5.4
Tutaj okazuje się, że nie ma "logicznych przedmiotów",
ani "stałych logicznych" (w rozumieniu Fregego i Russella).
_5.5.
Każda funkcja prawdziwościowa jest wynikiem sukcesywnego
stosowania
operacji ( -
- - - - P)(tau, ...) do zdań elementarnych.
Operacja ta zaprzecza wszystkie zdania w prawym nawiasie; nazywam ją
ich negacją.
_5.6
Granice mojego języka oznaczają granice mojego
świata.
6.
Ogólna forma funkcji prawdziwościowej ma postać:
7.
O czym nie można mówić, o tym trzeba milczeć
Opracowanie dorobku
(brak opracowania dorobku)
Fragmenty dzieł autora: 29
Tractatus Logico-Philosophicus
Wstęp
Książkę tę zrozumie może tylko ten, kto sam już przemyślał myśli w niej wyrażone
- albo przynajmniej myśli podobne. Nie jest to zatem podręcznik. Cel
jej byłby osiągnięty, gdyby komuś czytającemu ją ze zrozumieniem sprawiła
przyjemność.
Książka dotyczy problemów filozoficznych i pokazuje - jak sądzę - że płyną one z niezrozumienia logiki naszego języka. Cały
jej sens można ująć tak: co się w ogóle da powiedzieć, da się jasno
powiedzieć; o czym zaś nie można mówić, o tym trzeba milczeć.
Książka zmierza więc do wytyczenia granic myśleniu,
albo raczej nie myśleniu, lecz wyrazowi myśli. Chcąc bowiem wytyczyć
granice myśleniu, trzeba by móc pomyśleć obie strony granicy (więc i
to, co się pomyśleć nie da).
Tak więc granicę wytycza się tylko w języku, a co
poza nią, będzie po prostu niedorzecznością.
Nie chcę oceniać, jak dalece moje usiłowania pokrywają
się z usiłowaniami innych filozofów. Co więcej, to, co napisałem, w
szczegółach nie pretenduje wcale do nowości. Dlatego nie podaję żadnych
źródeł, gdyż jest mi obojętne, czy to co pomyślałem, pomyślał już przede
mną ktoś inny.
Pragnę tylko wspomnieć, iż wiele zawdzięczam wspaniałym
dziełom Fregego oraz pracom mojego przyjaciela Bertranda Russella.
Jeśli praca ta ma jakąś wartość, to dwojakiego rodzaju.
Po pierwsze - tę, że wyrażono w niej myśli. Wartość ta będzie tym większa,
im lepiej się je wyraziło. Im dokładniej utrafiono w sedno. ‒ Zdaję
sobie sprawę, ze bynajmniej nie wszystko, co możliwe, zostało tu osiągnięte.
Po prostu dlatego, że sił mi nie starcza, by sprostać zadaniu. ‒ Niech
inni zrobią to lepiej.
Natomiast prawdziwość komunikowanych tu myśli
zdaje mi się niepodważalna i definitywna. Sądzę więc, że w istotnych
punktach problemy zostały rozwiązane ostatecznie. A jeżeli się tu nie
mylę, to wartością niniejszej pracy jest ‒ po wtóre ‒ to, że widać z
niej, jak mało się przez ich rozwiązanie osiągnęło.
241 „„Powiadasz więc, że to wzajemna zgoda ludzi decyduje o tym, co jest prawdą, a co fałszem?”– Prawdą i fałszem jest to, co ludzie mówią, w języku zaś są ze sobą zgodni. Nie jest to zgodność poglądów, lecz sposobów życia.”
Wittgenstein – język prywatny
Odniesieniowa teoria znaczenia: Istnieje język doznań prywatnych. O swoich stanach mamy wiedzę bezpośrednią. O stanach innych ludzi pośrednią. Żeby mieć wiedzę o bólu innych, muszę najpierw wiedzieć o swoim własnym bólu. Znaczeniem słowa „ból”jest prywatny stan, który mi czasem przysługuje.- Wittgenstein krytykuje pogląd, według którego znaczeniami wyrażeń języka są prywatne stany. Uważa, że koncepcja języka prywatnego rodzi wiele niepotrzebnych i nierozwiązywalnych na jej gruncie problemów filozoficznych.
Język prywatny „Tylko ja mogę wiedzieć czy doznaję bólu, inni mogą się tylko domyślać”, ale wiedzieć jest tu użyte w dziwny sposób. Nie można wiedzieć, o swoich doznaniach – trudno sobie wyobrazić, że można by się co do nich mylić. Nie można mówić o innych, że dowiadują się o moim bólu jedynie poprzez moje zachowania, ja nie dowiaduję się o bólu – ja go mam.
Język prywatny „Tylko ja mogę wiedzieć czy doznaję bólu, inni mogą się tylko domyślać”, ale wiedzieć jest tu użyte w dziwny sposób. Nie można wiedzieć, o swoich doznaniach – trudno sobie wyobrazić, że można by się co do nich mylić. Nie można mówić o innych, że dowiadują się o moim bólu jedynie poprzez moje zachowania, ja nie dowiaduję się o bólu – ja go mam.
Język prywatny, gdy dzieciak nazywa sam, na swój własny użytek ból. Wymyśla sobie, że odtąd będzie identyfikował swój ból skupiając na nim uwagę. Powstaje więź skojarzeniowa. Żeby ustalić, czy poprawnie nazywa, odwołuje się do reguł, które też są w jego głowie. Być może jest głupi i jako ból identyfikuje lekkie swędzenie. Nie może mieć pewności. Prawidłowe jest to, co prawidłowe mu się wydaje. Nie ma prywatnych reguł, bo nie można zidentyfikować przypadków w których nastąpiłoby ich naruszenie.
259 O wadze, na której waży się wrażenia.
Żeby dokonać przekładu jednego wyrazu na inny mogę odwoływać się tylko do moich przypomnień. Jeżeli chcę sprawdzić na ile jest to trafne, muszę odwołać się znowu do przypomnienia. To jak z człowiekiem, który, aby sprawdzić czy informacje, które podaje gazeta, są poprawne, kupuje kilka egzemplarzy.
271 Prywatność wyrażeń: Jeżeli ktoś ciągle nazywa co innego bólem, to jego gra nie działa, Tzn. nie ma praktycznych konsekwencji.
W języku potocznym mówi się tylko o barwach, a nie o wrażeniach barw. Kiedy mówię, że coś ma kolor czerwony, to stwierdzenie to ma sens, tylko kiedy mogę sprawdzić, czy się nie mylę. Zdania: „wiem, jak mi się jawi kolor zielony”ma sens tylko pozornie – znaczy tyle co: „Jawi mi się, jak mi się jawi.”– Możemy mówić o istnieniu reguły, tylko kiedy da się wyróżnić niezgodne z nią przypadki.
Język prywatny musiałby być zbudowany z prywatnych, niezrozumiałych dla innych, pojęć. Większość pojęć, których chcielibyśmy użyć, nie ma rodowodu prywatnego.
280 Żeby poprawnie zidentyfikować swój stan psychiczny, musiałabym już wcześniej to zrobić – tzn. wiedzieć co to za stan zanim go jeszcze nazwę. Jak można mówić, że nazywając stan sam czegoś się o nim dowiaduję, jeżeli poprawne nazwanie zakłada, że już wiem.
282 Wydaje się, że ból nie przysługuje żywej osobie tylko dlatego, że się porusza, tylko że związany jest ze świadomością, duszą, którą poznaję w sobie. Wtedy jednak mówienie o kamieniach, że czują nie byłoby absurdem. Mogę wyobrazić sobie, że jestem kamieniem, i że czuję ból. Ale co by to znaczyło w języku? Robot, który poruszałby się jak człowiek, też miałby świadomość. W grze językowej wydaje się absurdem mówić o ciele, że czuje ból, dlatego myślimy, że dusza czuje ból. Mówimy, że to człowiek czuje ból, gdyż ból ujawnia się w jego słowach. Wątpliwości w przypadku bólu nie mają sensu. Nie można wątpić w ból, czy w doznania. Nie można ich usunąć z gry językowej Tzn. zdania o doznaniach wchodzą do gry językowej, jako wyrażające podmiot. Gra językowa zaczyna się na doznaniach.
292 Opisywać swój nastrój, opisywać swój pokój: słowa nie są obrazami faktów, one czemuś służą.
293 Krytyka teorii odniesieniowej: Tak jak z żukiem. Dzieciak trzyma w pudełku żuka i nikomu nie pokazuje (naprawdę głupi). Inne dzieci też trzymają żuki w swoich pudełkach. (Wszystkie żuki siedzą w pudełkach.) Każde dziecko może zajrzeć tylko do swojego pudełka. Znaczeniem słowa „żuk”będzie to, co w pudełku. Dzieciak może być głupi i ciągle nazywać żukiem coś innego. Inne dzieci mogą mieć puste pudełka. Nie ma to znaczenia. Zacznie mieć znaczenie kwestia tego, co nazywamy żukiem, dopiero kiedy będziemy mieli do czynienia z intersubiektywnymi kryteriami, które pozwolą określić warunki poprawnego posługiwania się tą nazwą.
297 Właściwie najbardziej istotne: słowo nie jest obrazem faktu. – Ono informuje o zaistnieniu faktu. Krzyk i wykrzywianie twarzy informują o bólu. „Ból”informuje o wykrzywianiu twarzy i krzyczeniu. A jak miałaby wyglądać w publicznym języku osobna nazwa na prywatny stan psychiczny. WITTGENSTEIN NIE PRZECZY ISTNIENIU ŚWIADOMOŚCI, PRZECZY JEDYNIE ISTNIENIU OBRAZU „PROCESU WEWNĘTRZNEGO”! ZDAWANIA SOBIE SAMEMU RELACJI ZE SWOJEGO STANU PSYCHICZNEGO.
307 – „Czy nie jesteś zamaskowanym behawiorystą? Czy nie uważasz, że wszystko, poza ludzkim zachowaniem, jest fikcją?…”– Nie uważa. Fikcją jest tylko język prywatny.
308 Problem zjawisk stanów psychicznych i behawioryzmu pojawia się, kiedy mówimy o bólu, pozostawiając kwestię jego natury otwartą – stąd pokusa, aby dopatrywać się w pojęciu „bólu”obrazu doznania/czegoś prywatnego. Wittgenstein dowodzi, że treści języka publicznego nie mogą być prywatne, to sugeruje, że przeczy on istnieniu świadomości.
Co się w ogóle da powiedzieć, da się jasno powiedzieć; o czym zaś nie można mówić, o tym trzeba milczeć.
(wstęp),
„Słyszymy ciągle, że [od czasów greckich] filozofia nie zrobiła żadnych postępów [...]. Powodem jest to, że nie zmienił się nasz język i podsuwa nam wciąż te same pytania. Dopóki czasownika "być" jak czasowników „jeść” i „pić” [...], będziemy się stale rozbijać o te same przeszkody, przypatrując się światu w konfuzji.”
584. Czy możliwe byłoby użycie czasownika „wiedzieć”tylko w pytaniu „Skąd to wiesz?”, następującym po prostym twierdzeniu? – Zamiast „Wiem już to”, mówi się „Jest mi to znane”; to zaś następuje tylko po informacji o fakcie. Co jednak mówi się zamiast „Wiem, co to jest”?
585. Ale czy „Wiem, że to jest drzewo”nie mówi czegoś innego niż „To jest drzewo”?
586. Zamiast „Wiem, co to jest”, można by powiedzieć „Mogę powiedzieć, co to jest”. A jeśli przyjęłoby się ten sposób mówienia, co stałoby się z „Wiem, że to jest...”?
588. Czy słowami „Wiem, że...”nie mówię jednak, że znajduję się w określonym stanie, podczas gdy samo twierdzenie „To jest...”tego nie mówi? A przecież często odpowiada się na takie twierdzenia słowami „Skąd to wiesz?”. – „Ale przecież stąd tylko, że fakt, że to twierdzę, daje do poznania, iż wierzę, że to wiem.”– Można by to wyrazić następująco: W ogrodzie zoologicznym mógłby stać napis „To jest zebra”, nigdy jednak taki „Wiem, że to jest zebra”.
„Wiem”ma sens tylko wtedy, gdy wypowiada to jakaś osoba. Wówczas jednak jest obojętne, czy wypowiedź ta brzmi „Wiem”, czy „To jest...”.
624. Czy nie możesz mylić się co do tego, że ten kolor nazywa się „zielony”? Mogę na to odpowiedzieć tylko „nie”. Gdybym powiedział „Tak – bo zawsze możliwe jest złudzenie”, nic by to w ogóle nie znaczyło.
10.1.17.
Jeśli samobójstwo jest dozwolone to wszystko jest dozwolone.
Jeśli cokolwiek nie jest dozwolone, to samobójstwo nie jest dozwolone.
To rzuca światło na naturę etyki. Bowiem samobójstwo jest, niejako, grzechem podstawowym.
I gdy się go bada to jest to niczym badanie rtęci w celu zrozumienia natury pary.
A może nawet samobójstwo nie jest samo w sobie ani dobre, ani złe?
Wykład o etyce
Pewne charakterystyczne błędne użycie naszego języka występuje we w s z y s t k i c h wyrażeniach etycznych i religijnych. Wszystkie te wyrażenia, na pierwszy rzut oka, w y g l ą d a j ą po prostu na p o r ó w n a n i a. (...) Wszystkie moje skłonności i, jak sądzę, skłonności każdego z ludzi, którzy kiedykolwiek próbowali pisać czy mówić o Etyce lub Religii, sprowadzały się do zmagań z granicami języka. (...) Etyka, na tyle, na ile wypływa z pragnienia, by powiedzieć coś o ostatecznym sensie życia, o absolutnym dobru, o tym, co ma wartość absolutną, nie może być nauką. To, co ona mówi, w żadnym sensie nie wnosi niczego do naszej wiedzy. Ale jest ona dokumentem skłonności tkwiącej w ludzkim umyśle, której osobiście nie potrafię głęboko nie poważać i której nigdy w życiu bym nie lekceważył.
Około 1932-1934
Przypomnij sobie, że dobra architektura wywiera takie wrażenie, jakby wyrażała myśl. Chciałoby się odpowiedzieć jej gestem.
1940
Nikomu nie w o l n o mówić prawdy, jeśli jeszcze sam siebie nie opanował. Nie w o l n o jej mówić, – ale nie dlatego, że nie jest się jeszcze dość rozumnym.
Tylko temu wolno mówić prawdę, kto sam w niej s p o c z y w a; nie zaś temu, który spoczywając jeszcze w fałszu raz sięgnie z niego po prawdę.
Pianistyka – taniec ludzkich palców.
1944
Żaden krzyk rozpaczy nie może zabrzmieć głośniej niż krzyk j e d n e g o człowieka.
Lub też, ż a d n a udręka nie może być większa od tej, jakiej może doświadczyć jeden człowiek.
1946
Gdy ustanawiamy nowy sposób myślenia, stare problemy znikają; tak trudno będzie uchwycić je znowu. Tkwią one bowiem w naszym sposobie wyrażania się i jeśli przyodziewamy się w nowe sposoby wyrazu, stare problemy zrzucamy wraz ze starymi ciuchami.
1948
Sądzę, że ważny i uwagi godny jest fakt, iż temat muzyczny, grany w (bardzo) różnym tempie, zmienia swój c h a r a k t e r. Przejście od ilości do jakości.
Aby nauczyć się rozumienia pojęć, które posiadamy, najważniejsze jest konstruowanie pojęć fikcyjnych.
Humor nie jest nastrojem, lecz światopoglądem. I dlatego, jeśli słuszne jest powiedzenie, że w nazistowskich Niemczech humor został wytępiony, to nie znaczy to, iż ludzie nie bywali w dobrych nastrojach, lecz coś o wiele głębszego i ważniejszego.
1951
Nie można siebie samego osądzać, gdy nie ma się rozeznania w kategoriach. [Styl pisania Fregego bywa niekiedy w i e l k i; Freud pisze wspaniale i czyta się go z przyjemnością, ale w swoim pisaniu nie jest on w i e l k i nigdy].
Gavagai.pl
