Gordon R. Dickson

Żaden wielki wysiłek nie został nigdy kupiony za pieniądze. Ni malowidło, ni wiersz, ni katedra z kamienia, ni żadne państwo nie zostało nigdy powołane do życia dla zapłaty jakiegokolwiek rodzaju. Ni Partenon, ni Termopile nie były wzniesione albo bronione dla nagrody czy chwały, ani Buchara splądrowana, ani Chiny zdeptane butem Mongoła jedynie dla łupu i władzy. Wynagrodzeniem za dokonanie tych rzeczy było samo wprowadzenie ich w czyn!

Być panem własnej osoby – używać siebie samego jako narzędzia w swym ręku – i w ten sposób wznieść albo zrujnować coś, co nikt inny nie potrafił zbudować lub zburzyć – oto największa przyjemność znana człowiekowi! I temu, który czując dłuto w dłoni, uwolnił anioła uwięzionego w marmurowym bloku, i temu, który czując w dłoni miecz na bezdomność skazał duszę, mieszkającą wcześniej w ciele jego śmiertelnego wroga – każdemu z tych dwóch jednako smakuje ten rzadki pokarm przeznaczony tylko dla demonów lub bogów.
No great effort was ever bought. No painting, no music, no poem, no cathedral in stone, no church, no state was ever raised into being for payment of any kind. No Parthenon, no Thermopylae was ever built or fought for pay or glory; no Bukhara sacked, or China ground beneath Mongol heel, for loot or power alone. The payment for the doing of these things was itself the doing of them. To wield oneself – to use oneself as a tool in one's own hand – and so to make or break that which no one else can build or ruin – that is the greatest pleasure known to man! To one who has felt the chisel in his hand and set free the angel prisoned in the marble block, or to one who has felt the sword in hand and set homeless the soul that a moment before lived in the body of his mortal enemy – to these both come alike the taste of that rare food spread only for demons or for gods.

Każdego człowieka można osądzić na podstawie charakteru i postępowania ludzi, którymi się otacza. [...]Mając takie intelektualne zdolności, człowiek musi okazywać proporcjonalnie większe skłonności do dobra lub do zła [...]. Jeśli skłania się ku złu, może to w sobie maskować ...może nawet maskować swój wpływ na otoczenie. Nie jest jednak w stanie czynić dobra, którego refleksy po prostu odbijałyby się w towarzyszących mu osobach... i którego – gdyby naprawdę był dobry – nie miałby powodu ukrywać.

„Certainly,” said Donal, „any man can be judged by the character and actions of the people with which, he surrounds himself. [...] „But having such intellectual capabilities, a man must show proportionately greater inclinations toward either good or evil than lesser people. If he tends toward evil, he may mask it in himself—he may even mask its effect on the people with which he surrounds himself. But he has no way of producing the reflections of good which would ordinarily be reflected from his lieutenants and initiates—and which, if he was truly good—he would have no reason to try and hide. And by that lack, you can read him.”

Człowiek, który stara się poniżyć cię zdradza podświadomie swoje słabe miejsce ; Ludzie zdradzają się mimowolnie przez dobór oskarżeń rzucanych na innych; człowiek, który insynuuje, że jesteś złodziejem, prawie na pewno jest nieuczciwy, ten, który wytyka komuś niski statut, jest czuły na tym punkcie. Trzeba stale dawać do zrozumienia, kto tu jest najważniejszy i udowadniać swoją wyższość.

However, if he had only known it, by that question he had not so much attacked a soft spot in my own personal defenses, as revealed such a spot in his own. [...] The man who hints that you are a thief is almost sure to have a large, vulnerable area of dishonesty in his own inner self; and in this case, Franc's attempt to needle me about my status undoubtedly assumed I was sensitive where he was sensitive. This attempt to insult, coupled with the fact that he was overage for the rank he held, indicated that he had been passed over at least once for promotion, and was vulnerable on the subject.

Istnieją dwa sposoby postępowania, kiedy ktoś nas podejrzewa – pierwszy, to uroczyście zapewnić o swojej niewinności, a drugi, lepszy, przyznać się do popełnienia jakiegoś drobnego przewinienia.
There are two ways to deal with suspicion—one is to protest your innocence, the other, and better, is to plead guilty to a lesser charge.

Mathias na znak pogardy, czy wręcz szyderstwa, lwią część swej pokaźnej fortuny zostawił Projektowi Encyklopedii Finalnej jako świadectwo, że wszelkie projekty dotyczące Ziemi i Ziemian uważa za tak jałowe, iż nawet największa pomoc nie jest w stanie uwolnić ich od klęski.

[...] Contemptuously, even sneeringly, Mathias had left the bulk of his considerable fortune to The Final Encyclopedia Project as testimony that he thought any project concerning Earth and Earthmen so futile that no help could make it succeed.

Niebezpiecznie jest dawać inteligentnemu czas na zorientowanie się w sytuacji, tak by mógł ją obrócić na swoja korzyść.
But an instinctive wisdom in her knew the danger of giving me time to assess a situation, so that I could twist it to my own ends.

Głęboko w osobowości każdego inteligentnego istnienia skrywają się sprawy zbyt wielkie, zbyt sekretne lub zbyt przerażające aby się o nie pytać. Takie jak wiara, miłość, nienawiść i wina. Zawsze trzeba tylko wyciągnąć te sprawy na światło dzienne i zakotwiczyć argumentację pomagającą uzyskać potrzebną odpowiedź na jednym z owych głębinowych obrazów psychiki ludzkiej, których nie można się wyprzeć nawet przed sobą samym. Chcąc zaprzeczyć słuszności swojego stanowiska, człowiek musiałby wpierw wyprzeć się głęboko ukrytej integralnej części swojej własnej osoby.
Deep in every intelligent, living individual are things too great, too secret or too fearful for questioning. Faiths, or loves, or hates or fears or guilts. All I needed ever was to discover these things, and then anchor my argument for the answer I wanted in one of these deep, unself-questionable areas of the individual psyche, so that to question the rightness of what I argued, a man must needs question the secret, unquestionable place in himself as well.

Masz wybór. Ale nie masz możliwości: musisz działać.
Yoy can choose, but no way of quitting it – you have to act.

Mój zamek zawsze im się podobał. Z ochotą przybywały na skrzydłach mojej wyobraźni, a ja wierzyłem, że oboje o własnych siłach szybujemy obok siebie. Lecz później, następnego dnia, budziłem się z świadomością, że światło zgasło i zamilkła pieśń, gdyż w rzeczywistości nigdy nie wierzyły w mój zamek. Taka rzecz była dobra w marzeniach, lecz nie nadawała się do tego, by myśleć o niej w kategoriach zwykłego kamienia, drewna, cegły i dachówki. Gdy przychodziło do spraw świata realnego, zamek okazywał się szaleństwem, ja zaś winienem odłożyć myśl o nim na bok i zamiast niej zająć się wyszukiwaniem jakiegoś istniejącego realnie domostwa. Najchętniej zlanego betonu, jak dom mojego wuja Mathiasa[...] Wtedy się rozstawaliśmy. Lecz Liza, gdy wreszcie się w niej zakochałem, nie opuściła mnie tak jak inne. Wzniosła się razem ze mną i dalej o własnych siłach szybowała w przestworzach. Co więcej, po raz pierwszy dowiedziałem się, dlaczego była inna, dlaczego nie zeszłaby tak jak inne z obłoków.
Było tak dlatego, iż zanim ją jeszcze poznałem, sama budowała swe własne zamki. Tak więc wcale nie potrzebowała mojej pomocy, by unieść się do zaczarowanej krainy, gdyż bywała tam wcześniej, polegając na własnych potężnych skrzydłach.
They always liked my castle. They would come gladly up on the wings of my imagination, and I would believe that we flew together. But later, on a different day, I would wake to the fact that the light was gone, the song was muted. For they had not really believed in my castle. It was well enough to dream of such a thing, but not to think of translating it into ordinary stone, and wood, and glass and tile. When it came to these matters of reality, a castle was madness; and I should put the thought aside for some real dwelling. Perhaps of poured concrete like the home of my uncle Mathias. With practical vision screen instead of windows, with economic roof, not soaring turrets, and weathered-glassed porches, not open loggias. And so we parted. But Lisa did not leave me as the others always had when at last I fell in love with her. She soared with me and soared again on her own. And then, for the first time I knew why she was different, why she would never retreat earthward like the others. It was because she had built castles of her own, before I ever met her. So she needed no help from me to lift her to the land of enchantment, for she had reached there before on her own strong wings. We were sky-matched, though our castles were different.

To żywi muszą się zająć sprawami żyjących, nawet jeśli to właśnie oni.

The concerns of the living must be with the living, even if the living are themselves.

Powinnaś chcieć tego czego chcesz.

You should want whatever is you want.

Był pewien, że ta hojność i przyjacielskie traktowanie musiały się wiązać z czymś, co Jennison miał nadzieję zyskać na Halu. Sprawa polegała teraz na tym, by dowiedzieć się, o co mu chodzi. – Takie sytuacje –  powiedział mu kiedyś Walter, –  zawsze rozwijają się w sesje negocjacji. A podstawowym sekretem zwycięskich negocjacji jest skłonienie drugiej strony, żeby to ona wysunęła ofertę.

He liked him no more now, and he was certain, that the apparent generosity and friendliness must tie some advantage Jennison was hoping to gain from him. Such situations always develop into bargaining sessions. And the first secret of successful bargaining is to make the other party do the proposing.

Jego umysł rozpoznawał fakt, że byli jedynie ludźmi, a głęboko wbudowano w niego zasadę, że dla każdego problemu związanego z istotami ludzkimi zawsze można było znaleźć praktyczne rozwiązanie.

His mind recognized the fact that they were only human; and he had been deeply instructed in the principle, that any problem involving human interaction there was a practical solution to be found by anyone who would search for it.

– Nie może zrobić niczego, –zabrzmiał łagodny głos Waltera InTeachera, – czego nie pokazałem ci już przy tej czy innej okazji. Nie jest nikim więcej niż użytkownikiem umiejętności rozwiniętych przez innych mężczyzn i kobiety, z których wielu może użyć ich znacznie lepiej niż on. Pamiętaj, że niczyj umysł i ciało nie są nigdy niczym więcej niż ciałem i umysłem ludzkim. Zapomnij o tym, że jest starszy i bardziej od ciebie doświadczony, skoncentruj się jedynie na prawdziwym obrazie tego czym jest i jakie są jego ograniczenia. – Strach jest po prostu jeszcze jedną bronią, – powiedział Malachi, – samą w sobie nie groźniejszą, niż ostrze noża. Traktuj go, jak zareagowałbyś na każdą inną broń. Kiedy nadejdzie, usuń mu się z drogi, tak, by cię minął, a potem przejmij i kontroluj dłoń która go na ciebie kieruje. Broń bez dłoni jest tylko jeszcze jedną rzeczą, we wszechświecie wypełnionym rzeczami.

He can do nothing that I've not shown you at one time or another. Hes no more than a user of skills developed by other men and women, many of them could use them far better than he can. Remember that no ones mind or body are ever more than human. Forget the fact hes older and more experienced than you; and concentrate only on a true image of what he is, and what his limits are. Fear is just one more weapon, no more dangerous in itself than a sharpened blade is. Treat it as you would any weapon. When it approaches, turn yourself to let it pass you by, then take the control the hand that guides it at you. The weapon without the hand is only one more thing – in a universe full of things.

     – Wiem – odpowiedział ponuro. – Dowiedziałem się o rozkazach i konieczności posłuszeństwa wobec nich tak wcześnie, że nawet nie pamiętam żebym tego nie wiedział. Ale ten sam człowiek który mnie tego 
              uczył powiedział mi też, że kiedy zaistnieje potrzeba należy zrobić to co wymaga wykonania. 

I learned about orders, and the need for obedience to them, so early, that I cant remember not knowing it. But the same man who taught me those things also taught me that, when necessary, you do what needs to be done. 

Nie ma złości, nie ma smutku, nie ma destrukcyjnych uczuć tam, gdzie jest zrozumienie. 

There is no anger – there is no sadness – there is no corrosive emotion – where there is understanding.

The secret of good seeing in dark is to not to lost part of the perception and keeping your eyes adjusted to ground level. 

The movements of all crowds fell into patterns which were continually changing, but only to related patterns. You could identify all the individuals. It was not by specific action or the lack of them taht Hal had come to recognize those who were anomalies within the patterns. I will stand open when you no longer need what I hide The neatness of the opportunity to tell him something was almost suspect I could give you to make it look like you're helping, but there's no point to it. There is nothing that you can do here that I cant do faster and better myself. So just sit back out of my way, and well talk as I go.

But there's a special historical pivot point in the twentieth century. It was the time of the acknowledgment of space. The great mass of humanity up until then had ignored, even then they knew of it, the size of the universe outside Earths air envelope and the insignificance of their little planet compared to it. Suddenly, they couldnt do that anymore, and the psychological shock was profound. Earth had suddenly ceased to be safe, warm protective shell for the race. They were suddenly naked to the stars. The shock of that made their century unique in human history and pre-history, and they were forced to be aware of the uniqueness. I know ” to those people who live in it, their own time is always the supremely important one; but the people in the twentieth really had some reason to think that way. The idea of space shook them up hard, down to the unconscious levels; and consequently, it shook up the then-existing forms of society – all-over Old Earth It cant be explained ” in the same sense as mathematics cant be explained ” in words. You have to talk the language in which it exist to explain it ” and even before that, your mind has to begin making the quantum jump to a first understanding of that language, before you really start learning what it is. 

You'll have seen, at one time or another, some great painting that reached out and captured you, heard a piece of music that was genius made audible, read a book that was beyond question one of the everlasting books? Then you know how all those things have one element in common, the fact you can come back and back to them. You can look, and look again, at the painting without ever exhausting what's to be found in it. You can listen to the music over and over, and each time find something new in it. You can read and reread the book without ever getting out of it all thats there for you to discover and enjoy.You see, what makes all your returning to these things possible is their capability of triggering off in you an infinity of discoveries; and they can do this because there is an infinity of things to be discovered put into them by the creator. That infinity of possibilities could never be marshaled together consciously by one human mind and put to work on one piece of canvas, one succession of sounds, one succession of printed words. You know that. But still, there they are. They did not exist before, and now they do. There was no way they could have come into existence except by being put there by human being who made each of them. And there was only one way he or she could have accomplished that – the maker had to have built not only with his conscious mind, which is precise but limited in how much it can conceive at any one time, but also with the unconscious, which knows no limits, and can bring all life's observations, all life's experience, to bear on a single rendered shape, sound or word, placed just so among it's fellow shapes, sounds or words. And thats what I call intuitive logic. 

A dokonawszy tego, Donal zrozumiał naukę o dziewicy wędrującej z workiem złota, po śmierci Dżynghis Khana. Spojrzał na pokój i porządek, który wymusił na wszystkich cywilizowanych planetach i zrozumiał, że niczego nie dokonał. Nie zmienił ani jednego umysłu, ani jednego nawyku w podstawowej konstrukcji zwierzęcia zwanego człowiekiem. I wtedy Donal rozpoczął naukę umiejętności odczuwania uczuć innych, aby nigdy więcej nie wpaść w pułapkę myślenia, że zmienił człowieka, podczas gdy w rzeczywistości zmienił tylko prawa, które kontrolowały jego działania. 

Yes. And having done it, Donal understood the lesson of the virgin with the bag of gold, after the death of Genghis Khan. He looked at the peace and law he had enforced on all the civilized planets and saw that he'd done nothing. He hadn't changed a single mind, a single attitude in the base structure of the human animal. And then Donal went out to learn the ability to feel anothers feelings, so that he could never again fall into the trap of thinking he had changed people when actually all he'd done was change the laws that controlled their actions.

I to jest sposób, który był używany od czasu prehistorycznych ludzi żyjących w jaskiniach Dordogne na Starej Ziemi – możesz przemawiać do podświadomości innych ludzi za pomocą sztuki. A wiesz dlaczego? Ponieważ sztuka – prawdziwa sztuka – nigdy nikomu nic nie mówi. Ona tylko czeka na kogokolwiek, kto pofatyguje się aby ją znaleźć.

And it's a way thats been used at least since a prehistoric people lived in the caves of the Dordogne, back on Old Earth – you can talk to the unconscious of other people through the mediums of art. And you know why? Because art – real art – never tells anyone something. It only lays it out there for whoever comes to pick up. 

Ludzki duch nigdy nie wytrzyma brzemienia łańcuchów przez dłuższy okres czasu, to się nie zmieni. Pojawią się spontaniczne bunty przeciw ludziom takim jak Bleys, przyczajone na uboczu, w odległych miejscach, z których trudno je będzie usunąć; i będą kontynuować walkę, bez końca. 

The human spirit will never endure chains long, any more than it ever has; and there are going to be spontaneous uprisings against the rule of those like Bleys, wholl hide out in back country or in other areas from which they'll be difficult to dislodge; and they'll continue to fight, perhaps indefinitely. 

Zatem, być może, słyszał pan o pewnej taktyce w szermierce, której użyję tu jako przykładu tego, co nazywam taktyką błędu. Mowa jest o tym w tomie, który teraz piszę - zwrócił się (...). Taktyka ta polega na przeprowadzeniu serii ataków, z których każdy spotyka się z ripostą, tak że powstaje pewien wzór zetknięć i rozłączeń szpady atakującego ze szpadą przeciwnika. Głównym celem nie jest jednakże zadanie celnego ciosu podczas któregoś z tych wstępnych ataków, lecz stopniowe, przy każdym odparowaniu, wytrącanie ostrza szpady przeciwnika z właściwego kierunku, tak aby ten nawet tego nie zauważył. Wtedy, w czasie końcowego ataku, kiedy szpada przeciwnika całkowicie wytrącona jest ze swego pierwotnego położenia, atakujący szermierz zadaje celne pchnięcie zupełnie nie chronionemu przeciwnikowi. Cletus Graeme,

— Dobrze jest — przerwał znowu Donal — wziąć pod uwagę również bezsensowne interpretacje, by stwierdzić, czy któraś z nich nie stanowi potencjalnego zagrożenia.